همانطور که می دانید همه انسان ها در طول حیات خود با انواع و اقسام طرق مختلف اموال و دیونی را برای خود رقم می‌زنند که لازم است پس از فوت آنها، تکلیف این اموال و دیون متوفی مشخص گردد. گواهی انحصار وراثت یعنی گواهی دادن دو شاهد بطور رسمی مبنی بر منحصر بودن وراث متوفی به اشخاص معین و همچنین اموال و دیون متوفی در یک فرم خاص که می‌توان آن را از شورای حل اختلاف تهیه نمود و با انجام چند عمل ساده آنرا بدست آورد.
_به موجب بند ت ماده 9 قانون شورای حل اختلاف مصوب ۹۴ صدور گواهی انحصار وراثت در صلاحیت شورای حل اختلاف است، البته باید به شورای حل اختلاف آخرین محل اقامتگاه متوفی مراجعه نمود. بطور مثال اگر متوفی ساکن شهر اصفهان باشد جهت اخذ گواهی انحصار وراثت نمی‌توانیمپد به شورای حل اختلاف شهر یزد مراجعه کنید یا اگر متوفی ساکن منطقه ۷ تهران باشد شما نمی توانید به شورای حل اختلاف منطقه ۱۷ بروید بلکه باید به شورای همان محل آخرین سکونت متوفی مراجعه نمایید.
ترتیب استقاده از اموال متوفی:
- کفن و دفن،
- حفظ و اداره ترکه،
- دیون دارای وثیقه،
- دیون عادی و واجبات مالی،
- وصیت های متوفی
- و در آخر اگر اموالی باقی بماند به عنوان ارث به وراث حائز شرایط می رسد.
_حال که ترتیب تکلیف اموال متوفی مشخص شد؛ جهت مشخص شدن این اموال و دیون و کسانی که حین الفوت جزو وراث هستند، لازم است مرجعی رسیدگی کرده و گواهی مربوط به آن را صادر نماید که به این رسیدگی و گواهی صادره، صدور گواهی حصر وراثت گفته می شود.
_متقاضی می تواند با مراجعه به شورای حل اختلاف محل آخرین اقامتگاه متوفی فرم مخصوص را دریافت نماید و مشخصات افرادی که حین الفوت جزو وراث متوفی هستند را با قید نسبت آنها با مرحوم بنویسد. پس از آن جهت تایید این فرم لازم است که گواهی فوت را با اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی تمام وراث و به همراه دو شاهد به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه نماید. دفتردار شهادتنامه تنظیم می‌کند و شاهدان با امضا و گواهی، وراث متوفی را تایید می کنند.
مالیات بر ارث:
- پس از اخذ شهادت نامه تایید وراثت یکی از ورثه لازم است اداره مالیات مراجعه نموده و تکلیف مالیات بر اموال متوفی را مشخص نماید توجه داشته باشید
که مالیات بر ترکه بر اساس نسبت وراث با متوفی و اینکه وراث که ارث می برند جزو کدام یک از طبقات ارث باشند تعیین می‌شود و متفاوت خواهد بود. از اداره دارایی رسیدی دریافت می‌شود که برای اخذ گواهی انحصار وراثت از شورا لازم است همراه خود داشته باشید.
اکنون به همراه مدارک زیر مجدداً به شورا مراجعه نمایید:
- فرم مخصوص شهادت نامه تایید وراث تنظیمی در دفترخانه اسناد رسمی
- کپی برابر با اصل شده شده شناسنامه تمامی وراث به همراه اصل شناسنامه آنها
- گواهی فوت متوفی
- کپی برابر اصل عقدنامه همسر متوفی
- رسید گواهی مالیات بر ارث
- دادخواست گواهی انحصار وراثت
_یکی از وراث می تواند با مراجعه به شورای حل اختلاف محل آخرین اقامتگاه متوفی مدارک فوق را که ضمیمه دادخواست خود نموده است تقدیم شورا نماید و لازم نیست همه وراث در شورا حاضر شوند.
_اکنون شورای حل اختلاف پس از ملاحظه اسناد و مدارک و اخذ هزینه آگهی از شما اقدام به انتشار آگهی در یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار می کند تا اگر شخص متوفی وراث دیگری داشته باشند با مشاهده این آگهی به مرجع قضایی مربوطه مراجعه کنند. اگر چنانچه یک ماه از تاریخ نشر آگهی بگذرد و کسی نسبت به آن اعتراضی نداشته باشد بدون نیاز به دعوت طرفین و بدون تشکیل جلسه شورا مبادرت به صدور گواهی حصر وراثت می نماید.
_با در دست داشتن گواهی حصر وراثت همه بانک‌ها و نهادهای مربوطه شما را وارث قانونی متوقف و قائم‌مقام خاص وی می‌دانند و اجازه دخل و تصرف در اموال متوفی را به شما می دهند. البته توجه داشته باشید در صورت متعدد بودن وراث لازم است یا همه آنها حضور داشته باشند و یا یکی از وراث با وکالتنامه رسمی از بقیه، به دنبال جمع آوری اموال برود. اگر متوفی ملک یا خودرویی به نام خود داشته باشد با ارائه گواهی انحصار وراثت، نهاد مربوطه آن را به نام همه وراث ثبت خواهد نمود.
نکاتی چند درباره صدور گواهی انحصار وراثت:
- در صورتی که حتی یک نفر از ورثه در طبقه مقدم یا در درجه مقدم زنده باشد، هیچ ارثی به درجات و طبقات ارث بعدی تعلق نمی گیرد.
- در صورتی که ارزش ماترک یا همان اموال متوفی کمتر از یک میلیون تومان باشد، شورای حل اختلاف بدون انتشار آگهی و دعوت طرفین جلسه فوق العاده با توجه به اسناد و مدارک ارائه شده گواهی انحصار وراثت را صادر می کند.
- اگر در زمانی که فردی فوت می‌کند، همسر بارداری داشته باشد، نمی‌توان گواهی انحصار وراثت را اخذ نمود، چون اگر بچه ی متوفی زنده متولد شود، از متوفی ارث ببرد پس باید صبر کرد تا تکلیف ارث بچه متوفی نیز مشخص شود.
- وصیت نامه نیز می تواند وضعیت تقسیم اموال را تغییر دهد؛ از نظر قانون هرکس وصیت نامه از متوفی داشته باشد، باید در مدت سه ماه به مرجع قضایی مربوطه ای که انحصار وراثت را منتشر نموده است تحویل دهد و الا پس از گذشت این مدت هر وصیت نامه ای که ارائه شود از درجه اعتبار ساقط است.
- اگر متوفی و وراث همگی ساکن یک روستا باشند نیاز به آگهی انحصار وراثت در روزنامه کثیرالانتشار نیست و این آگهی یک بار در یک روز در معابر و اماکن عمومی آن روستا نصب می‌شود.
